Семејното насилство е универзално прашање кое влијае на поединци а се решава и преку кривични и граѓански постапки. Правото, вклучително и судските постапки се темелат пред се на факти и докази кои се од клучно значење за обезбедување правда и обезбедување заштита на жртвите на семејното насилство.
Сепак постои разлика помеѓу доказите кои можат да се користат во кривична судска постапка и доказите во грaѓанска судска постапка. Важно е секој од нас да може да ја спознае и разбере таа разлика, но и да разбере од колкаво големо значење се тие докази за конечните судбини на жртвите на семејното насилство.
Докази во кривична судска постапка:
Во кривичното право, доказите играат основна улога во гонењето на престапниците обвинети за семејно насилство. Државата е таа која преку обвинителството, иницира и започнува судска постапка и воедно товарот на докажување семејното насилство пред судот го носи обвинителството. Основната должност на јавниот обвиниел е да ги гони сторителите на кривични дела вклучително и кривичните дела сторени при вршење семејно насилство.
Видовите докази кои вообичаено се користат во кривичните постапки:
– Доказ за сведочење: Сведочењето на жртвата често е во фокусот за кривично дело.
Жртвите може детално да ги раскажат своите искуства на судот, давајќи приказ од прва
рака за злоупотребата. Сведоците, како што се членовите на семејството или соседите исто
така можат да сведочат за забележани инциденти, што придонесува за тоа судот
подетално да го рабере целиот однос помеѓу насилникот и жртвата.
– Физички докази: Овде се вклучува секој материјален доказ за злоупотребата, како што се
фотографии од повреди, облека или оштетен имот. Медицинските досиеја кои ги
документираат повредите на жртвата се исто така од витално значење, бидејќи
претставуваат дирекна потврда за сторено насилство.
– Форензички докази: Во некои случаи, форензичката анализа може да го поврзе
сторителот со местото на злосторството. Ова може да вклучува докази за ДНК или
отпечатоци од прсти, кои можат да бидат клучни за да се поткрепат тврдењата на жртвата.
– Документарен доказ: Записите за комуникација, како што се текстуални пораки, е-пошта или разговори на социјални мрежи, може да послужат како доказ дека насилникот се заканувал, вознемирувал или навредувал.
Во кривичната постапка, доказите мораат да бидат прибавени на законски начин за воопшто да
може судот да ги прифати како докази во постапката. Украдени докази како снимки, слики и слично или пак докази прибавени со некаков вид на измама, судот нема да ги прифати.
Докази во Граѓанска судска постапка:
Граѓанските постапки за семејното насилство имаат за цел обезбедување понатамошна заштита на жртвата или пак барање отштета за претрпената штета од семејно насилството. За разлика од кривичните постапки, граѓанските постапки ги иницираат и започнуваат самите жртви приватно, а товарот на докажување во оваа постапка го имаат подеднакво двете страни на оваа постапка. На крајот, странката која ќе достави докази кои ќе бидат по веродостојни и вистинити и ќе го убеди судот со истите, ќе победи во судскиот спор.
Доказите во граѓански случаи често вклучуваат:
– Доказ за исказ: Исто како и во кривичните случаи, жртвите можат да сведочат за нивните искуства. Нивните сметки може да ја утврдат потребата од заштита или да покажат емоционална и психолошка штета.
-Документација: Граѓанските случаи во голема мера се потпираат на писмени докази. Ова може да вклучува полициски извештаи, медицинска евиденција и какви било претходни судски документи поврзани со случајот. Постоењето на такви записи може да даде вистинска слика за злоупотребата и насилството во конкретниот случај.
– Доказ за карактерот: Кога тоа е потребно, може да се воведат докази за минатото
однесување или карактерни црти на сторителот за да се поддржат тврдењата на жртвата.
– Вештачење: Во некои граѓански случаи,вештак-професионалец во својата област може да даде професионално мислење, на пример за психолошкото влијание на семејното
насилство врз жртвата. Ова може да биде особено релевантно во случаи кога жртвата
тврди дека претрпела емоционална вознемиреност или траума.
Правилата што ги регулираат доказите во граѓанската постапка обично се поблаги во однос на оние во кривичната постапка, што овозможуваат поширок опсег на документација и сведоштва. Оваа флексибилност може да им помогне на жртвите да прикажат сеопфатна слика за нивните искуства.
Заклучок
Разликата помеѓу кривичната и граѓанската постапка во контекст на семејното насилство е најочигледна во доказите на тие постапки. Во кривичното право, фокусот е на утврдување на вината и на одговорност на сторителот, што бара строги стандарди за доказите. Спротивно на тоа, граѓанското право дава приоритет на потребата на жртвата за нејзина заштита и безбедност, што може да се овозможи само ако се даде поширока рамка и пристап кон доказите. Доколку жртвите и сведоците на семејно насилство го разберат пристапот кон доказите и нивното значење и во кривичната и во граѓанската постапка, ќе можат да согледаа,т а вооедно и да побараат правда за себе.
Доколку се соочуваш со каква било форма на насилство, пријави на 141 700 – бесплатна национална линија, достапна 24/7. НСРР нуди можност за анонимно дигитално советување на овој линк.
Пишува: Ружица Пинзовска, правна советничка во Советувалиште при Национален совет за родова рамноправност
Дигиталното советувалиште е поддржано од Комерцијална Банка АД Скопје, во рамки на проектот „Дигитализација и дигитална видливост на услугите на Советувалиштето при НСРР и СОС линијата за жени – жртви на семејно насилство“.