Злоупотребата може да му се случи на секого, без разлика на возраста, полот, расата, религијата или етничкото потекло на лицето. Секоја година, стотици илјади возрасни над 60-годишна возраст се злоупотребувани, запоставени или финансиски експлоатирани. Ова малтретирање се нарекува злоупотреба на постарите. Злоупотребата може да се случи секаде, вклучително и во домот на повозрасното лице, домот на член на семејството, установа за живеење или дом за стари лица. Лошото постапување со постарите возрасни лица може да биде од членови на семејството, странци, даватели на здравствени услуги, старатели или пријатели. Повеќето жртви на злоупотреба се жени, но некои се и мажи. Постарите луѓе без семејство или пријатели во близина и лицата со попреченост, проблеми со меморијата или деменција може да бидат поподложни на злоупотреба. Лошото постапување најчесто ги погодува оние кои зависат од други за помош со активностите од секојдневниот живот – вклучувајќи капење, облекување и земање лекови.
Видови на злоупотреба
Постојат многу видови на злоупотреба:
•Физичка злоупотреба која се случува кога некој ќе предизвика телесни повреди; на пример, со удирање, туркање или шлаканица. Физичкото малтретирање може да вклучува и задржување на постар возрасен против нивна волја, како на пример со заклучување во соба или врзување за мебел.
•Емоционалното злоставување, понекогаш наречено психолошко злоставување, може да вклучува негувател кој кажува навредливи зборови, викање, заканување или постојано игнорирање на постариот возрасен. Да се спречи таа личност да се гледа со блиски пријатели и роднини е уште една форма на емоционална злоупотреба.
• Занемарување се јавува кога старателот не се обидува да одговори на потребите на постарите возрасни лица. Занемарувањето може да вклучува игнорирање на физичко, емоционално и социјално потреби или задржување храна, лекови или пристап до здравствена заштита.
• Напуштање е оставање на постар возрасен кому му е потребна помош сам без планирање за грижата.
• Сексуалната злоупотреба вклучува принудување на постар возрасен да гледа или да биде дел од сексуални дејствија.
•Финансиската злоупотреба се случува кога парите или предметите се злоупотребени или украдени од постар возрасен. Тоа може да вклучува фалсификување чекови, земање туѓи бенефиции за пензионирање или социјално осигурување, задржување пристап до пари или финансиски информации или користење на кредитни картички и банкарски сметки на лице без нивна дозвола. Вклучува и промена на имиња на тестамент, банкарска сметка, полиса за животно осигурување или сопственост на куќа без дозвола. Покрај кражбата на пари или предмети, финансиската злоупотреба вклучува и:
• Финансиско занемарување: игнорирање или избегнување на финансиските обврски на постар возрасен, како што се плаќање кирија или хипотека, медицински трошоци или осигурување, сметки за комунални услуги или даноци на имот.
• Финансиска експлоатација: злоупотреба, лошо управување или експлоатација на имот, предмети или средства. Оваа форма на финансиска злоупотреба вклучува користење на имотот на постар возрасен без согласност, под лажни изговори или преку заплашување или манипулација.
• Измама во здравствената заштита: форма на финансиска злоупотреба извршена од даватели на здравствени услуги, болнички персонал или други здравствени работници. Вклучува намерно пренаплаќање, наплата двапати за иста услуга, наплата за нега што не била обезбедена или фалсификување барања за медицинска помош.
Кои се знаците на злоупотреба?
• Повлечени сте или дејствувајте вознемирени или насилни
• Покажете знаци на траума како што се лулање напред-назад
•Имате необјаснети траги од притисок, модринки, изгореници, исеченици или лузни
• Развивање на состојби кои можат да се спречат како што се рани (отворени рани кои можат да се развијат кога некое лице ќе остане во една положба долго време, како што е затворено во кревет)
• Имате опасни, небезбедни или нечисти услови за живеење
• Изгледајте неуредно, со неизмиена коса, валкана облека или лоша дентална хигиена
• Недостаток на лични производи за здравствена заштита како што се очила, шетач, протези или слушно помагало
• Имате ненадејни и неочекувани финансиски загуби или неплатени сметки и покрај тоа што имате соодветни финансиски ресурси
Како може да помогнете да се забележи злоупотребата на старешините ако живеете далеку?
Од далечина, може да биде тешко да се процени квалитетот на грижата за член на семејството. Идеално, ако има примарен негувател на местото на настанот, тој може да следи како се одвиваат работите. Или можеби можете да побарате од пријател или сосед ненајавено да застанат за да го проверат постариот возрасен. Останете во контакт со постариот возрасен и забележете ги сите коментари или промени во расположението што може да укажуваат на запоставување или малтретирање. Разговарајте со некој кој може да дејствува во ваше име. Тоа може да биде лекарот на лицето, вашиот контакт во домашна здравствена агенција или менаџер за геријатриска нега. Ако сметате дека членот на вашето семејство е во непосредна опасност, јавете се на СОС линија или полиција.
Кој може да помогне?
Ако мислите дека некој што го познавате е малтретиран – физички, емоционално или финансиски – разговарајте со него кога двајцата сте сами. Може да кажете дека мислите дека нешто не е во ред и дека сте загрижени. Понудете им да ги однесете за да добиете помош, на пример, во локална невладина организација . Што е најважно, ако се сомневате дека постара личност е злоупотребена, пријавете го она што го гледате. Многу постари возрасни лица се срамат да пријават малтретирање. Или се плашат ако поднесат пријава, тоа ќе му се врати на насилникот и ќе ја влоши ситуацијата. Затоа, семејството и пријателите мора да се вклучат за да ги решат сите проблеми. Повеќето држави, исто така, бараат лекарите и адвокатите да пријават малтретирање. Некои видови на злоупотреба на постарите може да бидат криминални. Вие лично не треба да докажете дека се случува злоупотреба; професионалци ќе истражуваат. Многу локални, државни и национални агенции за социјални услуги можат да помогнат. Тие вклучуваат:
• Програмите за заштитни услуги за возрасни помагаат да се заштитат ранливите возрасни лица од злоупотреба, занемарување и експлоатација. Националното здружение за заштитни услуги за возрасни каде шт ги има обезбедува телефонски броеви за програми во секоја држава на нејзината веб-страница или со повик 202-370-6292.
• Националниот центар за злоупотреба на стари дава насоки за тоа како да се пријави злоупотреба, каде да се добие помош и државни закони кои се занимаваат со злоупотреба и занемарување.
• Народните правобранители за долгорочна нега се залагаат за потребите на луѓето кои живеат во установи за асистенција, пансиони и домови за нега и домови за стари лица. Тие се обучени да помогнат во решавањето на проблемите. Најдете омбудсман за долгорочна нега во вашата држава преку интернет или со повик 202-332-2275.
Кој е долгорочниот ефект од злоупотребата?
Повеќето физички рани заздравуваат со време. Но, злоупотребата на постарите може да доведе до рана смрт, да предизвика штета на физичкото и психичкото здравје, да ги уништи социјалните и семејните врски, да доведе до катастрофални финансиски загуби и многу повеќе. Секаков вид на малтретирање може да предизвика страв и депресија кај злоставуваното лице. Понекогаш, жртвата мисли дека злоупотребата е нивна вина. Агенциите за заштита на возрасните можат да предложат групи за поддршка и советување кои можат да му помогнат на злоставуваното лице да ги залечи емоционалните рани.
Доколку се соочуваш со каква било форма на насилство, пријави на 141 700 – бесплатна национална линија, достапна 24/7. НСРР нуди можност за анонимно дигитално советување на овој линк.
Пишува: Елена Грозданова, социјална работничка во Советувалиште при Национален совет за родова рамноправност
Дигиталното советувалиште е поддржано од Комерцијална Банка АД Скопје, во рамки на проектот „Дигитализација и дигитална видливост на услугите на Советувалиштето при НСРР и СОС линијата за жени – жртви на семејно насилство“.