Дали некогаш сте се запрашале што значи тоа секундарна виктимизација кај жени жртви на семејно насилство?
Секундарната виктимизација на жртви на семејно насилство е сериозен проблем кој дополнително ја усложнува нивната состојба и го отежнува процесот на закрепнување. Овој вид виктимизација се случува кога жртвите на насилство се соочуваат со негативни искуства од страна на институциите, семејството, пријателите и општеството воопшто, што ги прави уште поранливи. Секундарната виктимизација има сериозни последици по менталното и физичкото здравје на жртвите. Таа може да доведе до дополнителни трауми, депресија, анксиозност, дури и до самоубиствени мисли.
На пример, во многу случаи, жените кои се жртви на семејно насилство се охрабруваат да побараат помош и заштита од институциите како што се полицијата, социјалните служби или здравствените установи. Меѓутоа, наместо да добијат поддршка, тие често се соочуваат со недоверба, обвинувања или незаинтересираност од страна на службениците. Семејството и блиските пријатели на жртвата исто така можат да бидат извор на секундарна виктимизација. Наместо да ја поддржат и да ѝ помогнат да се ослободи од насилникот, тие можат да ја осудуваат, обвинувајќи ја дека таа е причината за насилството или дека не направила доволно за да го спречи. Ваквите реакции ја изолираат жртвата и ја оставаат без мрежата на поддршка која ѝ е неопходна за да се избори со траумата.
Општеството, пак, често има вкоренети стереотипи и предрасуди кои ја влошуваат положбата на жени жртви на семејно насилство. Наместо да ги препознае како жртви кои имаат потреба од заштита и поддршка, општеството може да ги осуди и да ги стигматизира. Ваквото општествено однесување ја поттикнува изолацијата и ја намалува можноста жените жртви да се чувствуваат безбедно и охрабрено да го пријават насилството.
Денес, во нашата земја правото едвај ја загребува површината на ова прашање за секундарната виктимизација кај жени жртви на семејно насилство.
Донесен е Закон за исплата на паричен надоместок на жртви од кривични дела со насилство (Службен весник бр 247/2022 од 17.11.2022 година), каде, од целата содржина на законот, само еднаш се спомнува секундарна виктимизација и тоа во контекст дека паричниот надомест се обезбедува со цел да спречи можна виктимизација и секундарна виктимизација како дополнително страдање предизвикано од односот на надлежните органи.
Овој закон е добра алатка и е во добар правец за справување со овој проблем, но сам по себе е недоволен, бидејќи досегашната пракса покажа дека и покрај законските можности за обесштетување на жртвите во кривична и граѓанска постапка, истото тешко е спроведливо во пракса.
Причината за тоа се најчесто долгите постапки во кои се одлучува за имотно-правното побарување на жртвите и проблемите во однос на извршување на пресудите. И покрај донесените пресуди, жртвите не можат да бидат обесштетени поради тоа што сторителите најчесто немаат имот. Извршена е само една пресуда во 2021 година, со која, на жртва на трговија со луѓе ѝ се доделува надоместок во износ од 300.000 денари (4.800 евра), извршен од парични средства на сторителот, одземени од судот.
Затоа, во овој контекст, потребно е да се ориентираме и кон тоа да се бараат адекватни и навремени информации за достапните служби за поддршка да им бидат достапни на жртвите на јазик и начин што го разбираат.
Во однос на општите услуги, жртвите треба да имаат пристап до услуги кои го олеснуваат нивното закрепнување од насилство, вклучувајќи правно и психолошко советување, финансиска помош, домување, образование, обука и помош при вработување.
Професионалци кои работат во овие служби треба да добијат/имаат соодветна обука за спречување и откривање на насилство врз жените, еднаквост меѓу жените и мажите, потребите и правата на жртвите и како да се спречи секундарната виктимизација.
Неспорен факт е дека поголемиот дел од специјализираните служби и специјализираниот кадар ги нудат невладините организации.
Затоа, правецот во кој треба/се движиме во врска со проблемот на секундарната виктимизација е да продолжиме посилно и повеќе да ги интегрираме знаењата и искуството развиени од женските движења, кај нас и во многу земји-членки на Советот на Европа и пошироко и врз принципот на доверба, знаење и вештини на специјализирани служби за поддршка, се со цел да се даде адекватна помош на жените жртви на семејно насилство.
Пишува: Ружица Пинзовска, правна советничка во Советувалиште при Национален совет за родова рамноправност
Дигиталното советувалиште е поддржано од Комерцијална Банка АД Скопје, во рамки на проектот „Дигитализација и дигитална видливост на услугите на Советувалиштето при НСРР и СОС линијата за жени – жртви на семејно насилство“.