- Што е сексизам и сексистичко однесување?
Секој акт, гест, визуелна репрезентација, говорни или пишани зборови, пракса или однесување засновано на идејата дека некое лице или група на лица е инфериорно во однос на нивниот пол, коешто се јавува во јавната или приватната сфера, без разлика дали е онлајн или офлајн, со цел или влијание врз:
- кршење на својственото достоинство или права на некое лице или група лица; или
- што резултира со физичка, сексуална, психолошка или социо-економска штета или страдање на лице или група на лица; или
- создавање заплашувачка, непријателска, деградирачка, понижувачка или навредлива средина; или
- содржи пречка за автономна и целосна реализација на човековите права од страна на лице или група лица; или
- одржување и зајакнување на родовите стереотипи
Сексизмот и сексистичкото однесување резултираат во физичка, сексуална, психолошка или социоекономска штета и различно влијание врз различните сектори на населението. Жените и девојчињата се несразмерно под влијание на таквото однесување. Сексизмот и сексистичкото однесување претставуваат пречка за зајакнување и унапредување на жените и девојките; елиминирањето на сексизмот и сексистичкото однесување ќе биде од корист за сите: жените, девојките, мажите и момчињата.
2. Сексизмот во сајбер-просторот
Сексизмот и сексистичко однесување се појавуваат низ целиот спектар на човековата активност, вклучително и во сајбер-просторот (интернетот и социјалните медиуми). Тие може да се доживеат индивидуално или колективно од страна на лице или група на лица, дури и ако ниту поединецот, ниту една група не биле директно таргетирани, на пример, преку сексистичко рекламирање, или објавување слики од разголени жени на работното место. Трите нивоа за одржување и доживување сексизам се: индивидуално, институционално (на пример, во семејството, во работната или образовната средина), и структурно (на пример, преку општествената родова нееднаквост, социјалните норми и однесувањето). Сексизмот e затаен кога поединци и групи не успеваат да пријават или да се пожалат за сексистичко однесување поради страв дека нема да бидат сфатени сериозно, дека ќе бидат отфрлени или дури и одговорни.
Интернетот обезбеди нова димензија за изразување и пренесување на сексизмот, особено на сексистичкиот говор на омраза, пред поголем аудиториум, иако корените на сексизмот не лежат во технологијата, туку во постојаните родови нееднаквости. Дополнително, социјалните феномени како што се #MeToo кампањата и серијата активности и мерки во склоп на политиките што ги предизвика во различни делови на светот (од 2017 година па наваму), вклучително и во земјите-членки на Советот на Европа, помогнаа да се расветли сеприсутноста на сексизмот и потребата од посилни мерки за борба и превенција против истиот.
3. Сексизмот и родовите стереотипи
Сексизмот и сексистичкото однесување се вкоренети и ги зајакнуваат родовите стереотипи. Европскиот суд за човекови права смета дека „проблемот со стереотипизирање на одредена група во општеството лежи во фактот што тој ја забранува индивидуалната проценка на нивниот капацитет и потребите“. Родовите стереотипи ги зајакнуваат нееднаквите социјални структури и негативно влијаат врз распределбата на ресурсите меѓу жените и мажите. Постојаните случаи на родова разлика во платите и пензискиот јаз се примери кои го докажуваат токму ова. Родовите стереотипи се општествени конструкции на „соодветните“ улоги за жените и мажите, кои се утврдени со културни предрасуди, обичаи, традиции и во многу случаи, толкувања на верски убедувања и практики. Жените кои предизвикуваат или отстапуваат од она што се смета за нивно „правилно“ место во општеството можат да се соочат со сексизам и мизогинија, а мажите кои предизвикуваат доминантни перцепции за машкоста можат да се соочат со сексизам.
Во Северна Македонија многу малку се знае и се зборува за сексизмот и за причините кои овозможуваат истиот во континуитет да се практицира и да се пренесува од генерација на генерација. Секојдевно особено жените и младите девојки се соочуваат со сексистичко однесување од страна на мажите кои на овој начин сакаат да покажат дека се доминантни и моќни а во суштина се работи за исфрустрирани и нереализирани луѓе кои немоѓат на друг начин да станат видливи.
Сето ова е резултат на закоравените родови стереотипи со кои се претходно зацртани социјални и културни модели или идеи со кои на жените и мажите им се доделуваат карактеристиките и улоги кои се утврдени и ограничени според нивниот пол.
4. Мерки за подигање на свеста
Поттикнување брзи реакции од страна на јавни личности, особено политичари, религиозни, економски лидери и лидери на заедницата и други кои можат да го обликуваат јавното мислење, со цел да го осудат сексизмот и сексистичкото однесување и позитивно да ги зајакнат вредностите на родовата еднаквост.
Родовата стереотипизација претставува сериозна пречка за постигнување вистинска родова еднаквост и се надополнува со родова дискриминација. Ваквата стереотипизација може да го ограничи развојот на природните таленти и способности на девојчињата и момчињата, жените и мажите, нивните образовни и професионални преференции и искуства, како и животните можности воопшто.
Затоа потребно е во наредниот период граѓанските организации многу повеќе да се насочат кон запознавање особено на младата популација девојчиња и момчиња што значи сексизмот и како истиот да се превенира преку елиминирање на стереотипниот пристап и однесување во домот, градинките, училиштата, социјалната средина и работните места, на следните начини:
- Обезбедување инклузивност на родовата еднаквост, недискриминација и елиминирање на сексизмот и сексистичкото однесување во сите аспекти на образовниот процес, вклучувајќи ги механизмите и насоките за известување, одговарањето и евидентирањето на инциденти.
- Спроведување и / или поддршка на кампањите за превенција на сексизмот и сексистичкото однесување во образовните институции и обезбедување на нулта толеранција за таквите феномени, вклучувајќи родови стереотипи и малтретирање/силеџиство, интернет-насилство, сексистички навреди и родово насилство.
- Организирање настани, вклучително и преку државните органи, коишто ги опфаќаат прашањата за родова еднаквост и начините за спречување и борба против сексизмот, родовите стереотипи и несвесната родова предрасуда во сите образовни институции.
- Интегрирање на перспективата за родова еднаквост во сите аспекти на обуките на наставниците и за време на стажирањето и во работната средина, а воедно и во обуките на училишниот раководен кадар.
Во однос на наставната методологија, алатките и наставните планови:
- Изготвување насоки за да се обезбеди интеграција на родовата еднаквост, методологии и алатки за недискриминација и за заштита на човековите права во наставните програми на сите нивоа на образование, јавни и приватни, почнувајќи од раното детство. Ова вклучува едукација за приватниот живот, со цел да ги охрабри децата да бидат самосвесни и да ја зголемат одговорноста во нивните односи и однесувањето – вклучувајќи согласност и поставување лични граници. Наставните програми треба да содржат програми за секс и сексуално образование изготвени во согласност со возраста, базирани на докази и научно веродостојни информации и наменети за девојчиња и момчиња. Наставните програми, исто така, треба да ги опфатат пресечните форми на сексизам, базирани врз, на пример, статусот на мигранти или попреченоста.
- Поттикнување на развојот на веб-страница со ресурси, добри практики и материјали за учење / предавање и прирачник за помош во откривањето и елиминирањето на родовите стереотипи во едукативните материјали наменети за обучувачите, наставниците и инспекторите.
- Промовирање специјални програми и кариерно советување кои ги поддржуваат учениците во изготвувањето на студија и кариерни избори кои не се засноваат на родови стереотипи, вклучувајќи обука за персоналот во однос на родовите стереотипи и несвесните предрасуди.
Пишува: Елена Грозданова, социјална работничка
Дигиталното советувалиште е поддржано од Комерцијална Банка АД Скопје, во рамки на проектот „Дигитализација и дигитална видливост на услугите на Советувалиштето при НСРР и СОС линијата за жени – жртви на семејно насилство“.